Tìm hiều về cây cà phê Arabica ( cà phê chè )

Tên khoa học: Coffeaarabica ( Đây là loài thuộc họ Cà phê (Rubiaceae), chi Cà phê (Coffea).

Tên tiếng Việt: Cà phê chè (do loài cà phê này có lá nhỏ, cây thường tỉa thấp giống cây chè, một loài cây công nghiệp phổ biến ở Việt Nam).

Tên tiếng Anh: Arabica coffee. ICE Futures U.S. cung cấp các hợp đồng cho hai loại cà phê Arabica và Robusta. Tuy nhiên, hợp đồng chuẩn Coffee “C” là cho cà phê Arabica.

Cà phê Arabica có nguồn gốc ở cao nguyên Jimma ở tây nam Etiopia và cao nguyên Boma ở đông nam Sudan. Tuy nhiên, nó được trồng trọt đầu tiên bởi người Ả rập ở thế kỉ 14 và được giới thiệu rộng rãi trên thế giới ở thế kỉ 17. Cà phê Arabica được mô tả đầu tiên bởi nhà sinh vật học Linnaeus (Thụy Điển) vào năm 1753. 

Cây cà phê Arabica trưởng thành có dạng bụi cây lớn, thẳng đứng, cao khoảng 6m, thực tế chỉ cao khoảng 2-3m, giống của VN nếu để mọc hoang dã có thể cao đến 15 m. Trái cà phê thuộc loại quả thịt, hình oval. Trái xanh khi chín có màu đỏ tươi (chủng Caturra amarello có quả màu vàng), sau chuyển thành màu xanh đen.

Arabica có vị chua thanh xen lẫn với vị đắng nhẹ, màu nước nâu nhạt, trong trẻo của hổ phách. Mùi hương của Arabica rất thanh tao, quý phái, Arabica có mùi của siro, mùi của hoa trái , hoà quyện với mùi mật ong và cả mùi bánh mì nướng, mùi cánh đồng rơm buổi trưa hè….

Khi nhắc đến những vùng đất trồng cà phê ở nước ta, người ta thường nghĩ ngay đến Tây Nguyên, hay còn gọi là Cao nguyên trung phần, nơi may mắn được tạo hóa ban cho diện tích đất đỏ bazan trù phú.

Cà phê Arabica được trồng ở các huyện như: Đơn Dương, Lâm Hà, Di Linh, Đức Trọng và một số vùng ngoại thành của thành phố Đà Lạt được đánh giá là có giá trị cao nhất Việt Nam. Thậm chí, hương vị sánh ngang với cà phê ngon nhất thế giới là Arabica Bourbon (Moka).

Vùng đất này được coi là “thiên đường” cà phê Arabica nhờ những “chỉ số vàng” như : độ cao 1.500 m so với mặt nước biển, khí hậu ôn đới mát quanh năm, nhiệt độ cực đại trong năm không vượt quá 33 độ, nhiệt độ cực tiểu 5 độ.

Điện Biên, Sơn La có lịch sử trồng cà phê Arabica cả trăm năm.

Ở phía Bắc, khí hậu lạnh do chịu ảnh hưởng của gió mùa đông bắc, cùng lượng mưa lớn, mùa khô không rõ rệt, cũng là những lợi thế giúp cho cà phê Arabica sinh trưởng và phát triển. Nơi đây cũng đã hình thành nên những vùng cà phê có hương vị rất tuyệt như ở huyện Yên Bình, thuộc tỉnh Yên Bái.

Vùng Tây Bắc, cà phê được trồng ở các tỉnh như Sơn La, Điện Biên cũng được khách hàng quốc tế đánh giá rất cao nhờ có thổ nhưỡng tương tự như vùng Sao Paulo của Brasil, có khác chăng chỉ là 2 vùng cà phê nằm này ở phía Bắc và phía Nam bán cầu.

Đặc biệt cà phê Chiềng Ban, Sinh Ban( Sơn La), tuy không được trồng ở vùng đất đỏ bazan và không nằm ở độ cao lý tưởng như các tỉnh Tây Nguyên, song Sơn La có những loại đất trong nhóm đất đỏ vàng thích hợp với cây cà phê như Fk, Fv, Fs… Lại nằm ở vĩ độ khá cao về phía Bắc (20039’ – 22002’ vĩ độ Bắc) nên không phải tưới nước, nhưng cây cà phê Arabica vẫn có sức sống rất mãnh liệt. Nhiều cây vài chục năm tuổi, thân to, tán rộng mà hạt cà phê có hương vị không hề thua kém so với giống cây mà người Pháp đã trồng ở Lâm Đồng từ những năm 30 của thế kỷ trước.

Khu  vực  Trung  bộ  nước ta cũng có những vùng đất như: Khe Sanh (Quảng Trị), Phủ Quỳ (Nghệ An) rất thích hợp với loại cà phê Arabica, đặc biệt là giống Catimor (loại được lai giữa chủng Caturra với Hybrid de Timor). Cùng thuộc họ Arabica, tuy không có vị ngọt đậm như Bourbon nhưng Catimor lại có hương thơm sâu lắng và vị chát, mặn.

Ngày nay, ngoài những giống Arabica truyền thống, được trồng từ trước, mới đây, Viện Khoa học Kinh tế Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên đã lai tạo ra nhiều giống cà phê Arabica có năng suất và chất lượng cao. 

Trong đó, hai giống lai TN1, TN2 có năng suất cao và chất lượng tốt đã được Bộ Nông  nghiệp và Phát triển Nông thôn cho phép khu vực hoá canh tác. Các giống cà phê Arabica lai mới này có đặc tính cây sinh trưởng khỏe, phân cành nhiều. Năng suất đạt từ 4 - 5 tấn cà phê nhân/ha, kích cỡ hạt lớn, trọng lượng 100 nhân trên 15 - 17gram, kháng cao đối với bệnh gỉ sắt...

Việt Nam hiện nay là một nước có sản lượng cà phê xuất khẩu lớn nhất thế giới với hơn 500.000 ha và sản lượng hàng năm từ 900.000–1.200.000 tấn. Nhưng cho tới nay cả nước chỉ có khoảng 35.000 ha cà phê Arabica, tập trung chủ yếu ở Lâm Đồng, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị, Nghệ An, Hòa Bình, Sơn La, Điện…. . Cà phê Arabica vốn là loại có giá trị kinh tế nhất trong các loài cà phê. Trên thị trường cà phê Arabica luôn được đánh giá cao nhờ có hương vị thơm ngon. Giá cà phê Arabica cũng thường cao gấp đôi so với giá cà phê Robusta. Cà phê Aarabica đại diện cho khoảng gần 70% các sản phẩm cà phê cao cấp trên thế giới.  

Chính vì lý do này, cà phê Arabica của Việt Nam ngày càng được các thương hiệu cà phê nổi tiếng nhất trên thế giới lựa chọn, trong đó có thương hiệu Cà phê One More. Với tiêu chí “Chất lượng là hàng đầu” “cà phê sạch 100%”, One More khắt khe chọn lọc kỹ càng những hạt cà phê Arabica, Culi, Robusta…được trồng ở độ cao hơn 1000m (so với mực nước biển) từ những vùng đất nổi tiếng ở Đà Lạt, Buôn Ma Thuột trên lãnh thổ Việt Nam để cho ra sản phẩm cà phê ngon nhất, mang đậm hương vị Việt.