IRAN: KỲ CUỐI - Lịch sử bóng đá cũng chính là lịch sử đất nước

» Thế giới

Iran (kỳ cuối): Lịch sử bóng đá cũng chính là lịch sử đất nước

Kinh Thi • 19:30 ngày 11/06/2024

Như đã nói ở kỳ trước, vụ hơn 5.000 CĐV bóng đá nữ Iran nổi dậy được ghi nhận là chi tiết sinh động nhất trong cuộc “cách mạng bóng đá” ở Trung Đông. Song, tại Iran, việc phụ nữ được đến sân xem bóng đá hay chơi bóng đá vẫn là một giấc mơ lớn đã bị đè nén vì yếu tố chính trị và lịch sử.

Cựu danh thủ Zinedine Zidane

KHÔNG THỂ DẸP BỎ THÌ TÌM CÁCH HẠN CHẾ
Chỉ mới ra đời vào năm 2005, đội tuyển bóng đá nữ của Iran thật quá truân chuyên, luôn hồi hộp chờ sự thay đổi của giới cầm quyền cũng như của cả xã hội. Lý do rất đơn giản, bởi vì cuộc tranh cãi về quyền chơi bóng của phụ nữ Iran cứ diễn ra triền miên. Ngay tại Iran, chính quyền có lúc kêu gọi, có lúc lại chống đối.

Bên ngoài Iran, FIFA tìm cách ngăn cản trong khi Liên hiệp quốc và IFAB lại hậu thuẫn. Vì sao nước Pháp lại chống đối quyền chơi bóng của phụ nữ Iran? Như đã nói ở kỳ trước, vì đấy là vấn đề của cả xã hội chứ không chỉ thuộc về bóng đá. Tại Pháp, đạo Hồi là tôn giáo phổ biến thứ hai chỉ sau Thiên chúa giáo, với số tín đồ lên đến hàng triệu người, gồm cả người hùng số 1 đem về cho bóng đá Pháp chức vô địch World Cup và EURO: Zinedine Zidane. Tầm quan trọng của Zidane trong xã hội Pháp, không ai không biết. Thế còn tầm quan trọng của bóng đá, và cả bóng đá nữ, trong xã hội Iran?

Hơn ai hết, Tổng thống Ahmadinejad thấy rõ chiến thắng của người tiền nhiệm Mohammad Khatami trong cuộc bầu cử Tổng thống Iran năm 1997. Khi ấy, lời hứa sẽ chú trọng nhiều hơn đến các yêu cầu của giới trẻ Iran và chủ trương phần nào giải phóng phụ nữ đã giúp Khatami chiến thắng. Đấy thật sự là một làn gió mới thổi vào xã hội Iran. Đội tuyển Iran đoạt vé dự VCK World Cup 1998, lần đầu tiên sau 20 năm. Và trên hết, đã thật sự bùng nổ một cuộc “cách mạng bóng đá”, với sự tham gia của hàng ngàn phụ nữ tại SVĐ Azadi, làm chấn động toàn thể giới tăng lữ Iran.

Đấy là một sự kiện mang tính lịch sử mà giới lãnh đạo Iran chắc chắn không bao giờ quên. Không có gì lạ khi giới lãnh đạo Iran, từ các tăng lữ cầm quyền cho đến giới chính khách, đều rất lo sợ trước những thay đổi lớn lao trong làng bóng đá, như vấn đề thi đấu quốc tế của đội tuyển nữ hoặc thành công của ĐTQG. Họ không muốn Ủy ban luật bóng đá (IFAB) cho phép các cầu thủ nữ Iran đeo mạng che tóc và cổ ra sân thi đấu, nói chung là không muốn thấy đội tuyển nữ Iran gây được chút tiếng vang nào ở các giải đấu quốc tế.

Ngay cả đội tuyển nam hoặc bóng đá Iran nói chung mà thành công lớn trên sân cỏ quốc tế thì đấy cũng là điều mà Tổng thống Ahmadinejad không hẳn là muốn, giáo chủ Ali Khamenei và các tu sĩ cao cấp lại càng không muốn. Họ không dẹp bỏ được bóng đá trong xã hội Iran chẳng qua là vì chính họ không thật sự hiểu về bóng đá, và họ cũng không có khả năng dẹp bỏ bóng đá.

ĐÃ CÓ MỘT THỜI CỰC THỊNH
Nhưng ai cũng hiểu, lịch sử bóng đá Iran chính là một phần quan trọng trong lịch sử Iran. Thế nên, hễ bóng đá Iran có thay đổi lớn thì đấy rất có thể cũng là thay đổi lớn trong cả xã hội cũng như chính trường Iran. Những người hâm mộ bóng đá yêu thích lịch sử hẳn sẽ cảm thấy thú vị khi biết rằng Iran từng là một đồng minh của Israel. Điều đó xảy ra cách đây chưa lâu (chỉ mới hơn 4 thập kỷ), và mối quan hệ đồng minh ấy có liên quan chặt chẽ đến một trận bóng đá quan trọng nhất trong lịch sử bóng đá Iran!

Cho đến nay, vẫn chưa có đội tuyển nào phá được kỷ lục 3 lần liên tiếp vô địch Asian Cup của ĐT Iran. Kỷ lục này bắt đầu từ Asian Cup 1968, cũng là giải đầu tiên mà bóng đá Iran đăng quang trên đấu trường châu lục. Trong trận quyết đấu tranh ngôi vô địch Asian Cup 1968, Iran thắng Israel 2-1 (khi ấy, Israel chính là đội ĐKVĐ châu Á).

Đấy cũng là trận đấu duy nhất trong lịch sử giữa Iran và Israel. Có một giả thiết đã được đặt ra hơn 40 năm qua, nhưng vì nhiều lý do, người ta rất ít khi nhắc đến giả thiết này: phải chăng Israel cố tình thua Iran trong trận đấu tranh ngôi vô địch Asian Cup 1968, để lôi kéo đồng minh? Asian Cup 1968 xảy ra trong bối cảnh Israel vừa thắng trong cuộc chiến tranh Israel - Ả Rập, một cuộc chiến mà Iran hoàn toàn đứng ngoài cuộc. Tất nhiên, Iran khi ấy có một thể chế chính trị hoàn toàn khác hẳn với Iran bây giờ.

Sau Thế chiến I, do thấy quá rõ nguồn lợi từ dầu mỏ, Anh nhanh chân nhảy vào Persia (tên cũ của Iran). Nhờ sự hậu thuẫn về nhiều mặt từ nước Anh, Reza Khan dễ dàng chiếm được quyền lực, trở thành quốc vương Iran, mở ra triều đại Pahlavi kéo dài từ năm 1926 đến năm 1979. Ông vua này chủ trương hiện đại hóa Iran một cách nhanh chóng và toàn diện, theo những con đường nhanh nhất. Ông hạn chế tối đa quyền lực của các giáo sĩ Hồi giáo, bài trừ hủ tục, mở mang hệ thống giao thông, xây dựng đường sắt, bắt đàn ông mặc quần tây và cấm phụ nữ đeo mạng che mặt. Và tất nhiên, không thể thiếu vấn đề rèn luyện thể thao để tăng cường sức khỏe, trong quân đội cũng như trong quảng đại quần chúng.

Thái tử Mohammad Reza Pahlavi
Bóng đá là môn thể thao bắt buộc trong quân đội Iran thời kỳ ấy. Lệnh chơi bóng đá của nhà vua được triển khai đến tận nông thôn, nơi mà chiếc giày tây hầu như chưa bao giờ xuất hiện trước đó. Cũng không phải ngẫu nhiên mà cho đến tận bây giờ, cả 3 lần vô địch Asian Cup của Iran đều chỉ diễn ra dưới triều đại Pahlavi. Tất nhiên, cũng giống như bản thân quốc vương Reza hoặc triều đại Pahlavi, bóng đá Iran là do người Anh mang đến. Các kỹ sư, công nhân của công ty dầu hỏa Anglo-Persian chơi bóng trước cái nhìn ngưỡng mộ của người dân Iran. Các trường học của người Anh cũng là một nơi truyền bá bóng đá.

Rồi thái tử Mohammad Reza Pahlavi cũng chơi bóng đá khi du học ở Thụy Sĩ. Về nước, ông giữ vai tiền đạo trong đội bóng ở trường sĩ quan của mình, rồi sau này thành lập CLB Taj, nổi tiếng đến tận bây giờ. Để có đối trọng với Taj, hoàng hậu Iran thành lập CLB Persepolis (sau cuộc Cách mạng Hồi giáo 1979, Taj đổi tên thành Esteghlal, còn Persepolis đổi tên thành Piroozi).

BÓNG ĐÁ THAY ĐỔI KHI LỊCH SỬ THAY ĐỔI
Vì một sai lầm không thể sửa chữa của quốc vương Reza (ngả về phe Phát Xít trước chiến tranh thế giới thứ hai) mà Anh và Nga cùng đổ bộ vào Iran năm 1941 trong khi Mỹ cũng tranh thủ nhảy vào, đứng sau cuộc đảo chính hạ bệ thủ tướng Mohammad Mossadeq, tạo nên một Iran bất ổn cả về dầu mỏ lẫn chính trị. Năm 1979, lãnh tụ Ayatollah Ruhollah Khomeini lãnh đạo thành công cuộc Cách mạng Hồi giáo, lật đổ vương triều Pahlavi và trở về Iran làm thủ lĩnh tối cao. Quan điểm hiện đại hóa ra đi theo Pahlavi. Và sự thịnh vượng của bóng đá Iran cũng theo đó mà ra đi.

Iran trở về với những quy định nghiêm ngặt của đạo Hồi. Chấm dứt thời kỳ của những diva cùng các ca khúc trữ tình. Chấm dứt điện ảnh phương Tây với những hình ảnh để lộ da thịt. Âu phục nhường chỗ cho trang phục truyền thống. Chỉ có bóng đá là tiếp tục tồn tại, trong đau đớn. Khi các giáo sĩ hiểu ra rằng họ không thể nào tuyệt diệt trò chơi bóng đá “của phương Tây”, họ đành chọn các biện pháp tầm thường như đổi tên đội bóng, chuyển SVĐ thành nơi cầu nguyện mỗi chiều thứ Sáu, hoặc cổ súy những khẩu hiệu bài trừ văn hóa phương Tây trên khán đài, một cách kém hiệu quả.

Quyền lực và số phận của Ahmadinejad sắp tới sẽ như thế nào? Đấy dĩ nhiên là đề tài phức tạp, chưa thể kết luận nhiều điều. Chỉ biết chắc chắn: tương lai chính trị của Iran sẽ liên quan chặt chẽ đến tương lai bóng đá của Iran, trong có cả cả vấn đề bóng đá và phụ nữ.