Bóng đá hiện đại đã biến đổi thành một môn thể thao đòi hỏi sự tập trung cao độ, nguồn năng lượng dồi dào và cực kỳ khắc nghiệt về thể lực. Không sai, các cầu thủ trong quá khứ có thể khéo léo và duy mỹ hơn, nhưng bóng đá giờ không còn như thế nữa. Ngày nay, ngay cả các thủ môn cũng được chờ đợi đóng một vai trò tích cực hơn trong tổ chức lối chơi và tấn công. Thật ra, các đội bóng hàng đầu luôn khuyến khích thủ môn của họ dâng cao và tham gia vào việc chuyền bóng. Điều này đã dẫn tới một khuynh hướng mới: các thủ môn chơi như hậu vệ quét ngày càng thịnh hành.

Nhắc tới một thủ môn huyền thoại, bạn dễ nghĩ ngay tới Lev Yashin. “Nhện đen” có thể được coi là người tiên phong trong các thủ môn hiện đại. Ông chơi bóng bằng chân khéo léo tới mức, tiền đạo huyền thoại người Italia Alessandro Mazzola nói Yashin “còn xử lý bóng hay hơn tôi”. Yashin là một cầu thủ luôn to tiếng và tham gia tích cực vào việc chỉ huy hàng thủ trên sân theo tình hình trận đấu. Ông cũng là thủ môn đầu tiên tìm cách đấm bóng ra thay vì chụp gọn, cũng như nổi tiếng với việc phát bóng phát động phản công.

Tommy Lawrence là một cầu thủ khác chơi thủ môn-hậu vệ quét đi trước thời đại, giúp các đợt lên bóng của Liverpool cực kỳ hiệu quả vào thời của Bill Shankly. Khái niệm thủ môn-hậu vệ quét được nâng lên một tầm cao mới với triết lý bóng đá tổng lực của Rinus Michel ở Ajax. Gerrit Bals, thủ thành của Ajax dưới thời Michel và Johan Cruyff, được khuyến khích lấp vào các khoảng trống đằng sau hàng thủ khi những hậu vệ dâng cao để giúp Ajax chơi thứ bóng đá tấn công giúp họ thống trị những năm 1960 và 1970. Heinz Stuy còn là một ví dụ lý tưởng hơn cho vai trò đó khi ông là nhân tố chính trong các chiến thắng liên tiếp của Ajax ở Cúp C1 giai đoạn 1971-1973.

Việc có một người chơi như trung vệ quét giúp các hậu vệ có thể dâng cao khi đội nhà có bóng. Khi ấy, thủ môn rời xa khung thành và làm công việc của một hậu vệ quét, tức là phá các đường bóng dài của đối phương và ngăn chặn phản công. Khi hàng thủ dâng cao và phải rút lui gấp, thủ môn-hậu vệ quét chơi như một hậu vệ nữa để khắc chế các pha hồi mã thương của đối thủ, nhất là trong các tình huống bẫy việt vị không hoạt động. Họ cũng rất lợi hại khi các trung vệ không đủ nhanh.

Để trở thành một “hậu vệ thứ năm”, các thủ môn cần phải chơi bóng bằng chân giỏi và có nhãn quan chiến thuật tốt để đọc trận đấu, ngăn chặn các pha phản công của đối phương và phát động những pha tấn công chớp nhoáng của đội nhà.

Manuel Neuer, thủ thành xuất sắc nhất thế giới hiện giờ, là người điển hình cho nghệ thuật chơi thủ môn-hậu vệ quét. Anh có tất cả những phẩm chất của một hậu vệ quét đẳng cấp. Khả năng lựa chọn vị trí và phân phối bóng của Neuer là rất đặc biệt. Anh là mắt xích cực kỳ quan trọng trong đội hình Bayern Munich đã chơi hết sức ấn tượng và đang sắp tiếp nối thành công của mùa trước.

Sở hữu một thủ môn-hậu vệ quét trong đội hình là điều tốt, nhưng điều đó có thể đôi khi phản tác dụng. Một ví dụ hoàn hảo là thủ thành Hugo Lloris của Tottenham, người đôi khi đưa ra những quyết định sai lầm khi không biết khi nào nên dâng lên và khi nào nên lùi lại. Một sai sót từ thủ môn thường đi kèm với cái giá phải trả rất đắt. Một ví dụ điển hình là trong trận gặp Liverpool mùa này, Lloris đã băng ra trong vô vọng và Luis Suarez dễ dàng lốp bóng qua đầu anh. 

Những trận đấu ở Champions League vào giữa tuần cũng chứng kiến các sai lầm tương tự. Nhiều người cho rằng Joe Hart lẽ ra phải chọn vị trí tốt hơn để bọc lót cho Martin Demichelis, khi Lionel Messi thoát xuống gần vòng cấm địa Man City. Là một thủ môn-hậu vệ quét giỏi thì Hart phải nhìn thấy đợt lên bóng của Barca ngay từ khi Andres Iniesta hất bóng cho Messi. Nhưng thay vì băng ra, Hart lại chôn chân ở vị trí của mình và tuyệt vọng nhìn Demichelis phạm lỗi với Messi.