Hãy mở lại mùa giải 1988/89 của Arsenal trên YouTube, các trận đấu của họ tràn ngập những bàn thắng từ các pha đá phạt và phạt góc. Người thực hiện những quả phạt là Brian Marwood, còn người đánh đầu tung lưới đối phương là Steve Bould. Ảnh hưởng của họ lớn tới mức sau trận áp chót mùa giải, hòa Wimbledon 2-2, phóng viên của tờ The Guardian, David Lacey cho rằng chính sự vắng mặt của Bould đã khiến Arsenal để tuột chức vô địch do CLB “đã mất khả năng đánh đầu tung lưới vào góc gần của anh, điều đã dẫn tới rất nhiều bàn thắng của họ mùa này”.

Những năm tháng đó, mọi đội bóng Anh đều dành rất nhiều thời gian để tập luyện những tình huống cố định. Thập niên 1970-1980, khi một số đội bóng ở đảo quốc sương mù còn bị coi là chơi thứ bóng đá của thời tiền sử, việc phân tích trận đấu, thống kê và mọi thứ khoa học rắc rối ngày nay chưa hề tồn tại, thì các tình huống cố định được ưu tiên rất nhiều trong mọi trận đấu. Giờ thì điều đó đã là quá khứ: thống kê của Opta cho thấy các bàn thắng từ những tình huống cố định ở 5 giải hàng đầu châu Âu đang giảm, từ 1.642 bàn mùa 2011/12, còn 1.586 bàn năm 2012/13, và 1.522 bàn mùa 2013/14.

Bóng đá hiện đại tập trung nhiều hơn vào phối hợp chuyền bóng sống, kỹ thuật, sự khéo léo và khả năng tổ chức, với Barcelona và Arsenal là những ví dụ điển hình. Một nạn nhân không mong muốn của chính sách đó là những tình huống cố định. Nhưng đôi khi cũng có sự thay đổi trong triết lý bởi thống kê: Chỉ khoảng 6% các tình huống cố định từ những vị trí nguy hiểm dẫn tới bàn thắng, với các quả phạt góc, tỉ lệ chỉ 3%. Vậy thì cớ gì phải bận tâm.

Có 2 vấn đề với cách tiếp cận đó. Trước hết, hầu hết các hoạt động trên sân bóng không dẫn tới bàn thắng. Thứ hai, trong 3 năm qua ở 5 giải hàng đầu châu Âu, 31% các bàn thắng đã được ghi từ những tình huống cố định, một tỉ lệ không hề nhỏ.

Không có gì ngạc nhiên khi từ mùa 2004/05, các đội bóng do HLV Sam Allardyce dẫn dắt nhìn chung là ghi được nhiều bàn từ những tình huống cố định hơn so với mức trung bình của Premier League. Các đội bóng của Allardyce đã ghi 56 bàn từ phạt góc trong 296 trận ở giải Ngoại hạng, tức 5 trận thì có 1 bàn. Tỉ lệ trung bình của Premier League là 7/1.

Ở Italia, Gianni Vio, biệt danh “Phù thủy nhỏ”, từ bỏ sự nghiệp ở ngân hàng để trở thành một chuyên gia phân tích các tình huống cố định và rất thành công với Catania cùng Fiorentina trước khi gia nhập Milan mùa Hè năm ngoái.

Và còn có Atletico Madrid. Họ đang lặn ngụp ở giữa bảng xếp hạng La Liga khi Diego Simeone tiếp quản đội bóng vào tháng 12/2011, nhưng đã giành chức vô địch La Liga, Europa League, Siêu cúp châu Âu, cúp Nhà Vua và vào chung kết Champions League kể từ đó.

Có nhiều lý do dẫn tới thành công lớn như thế, nhưng sự thay đổi quan điểm với các tình huống cố định mà Simeone mang tới có vai trò rất quan trọng. HLV người Argentina đã tiếp thu điều đó từ người tiền bối từng vô địch World Cup và là đồng hương của ông, Carlos Bilardo. Tính tới thời điểm này của mùa giải, 12/20 bàn của Atletico được ghi từ những tình huống bóng chết. Chỉ Real Madrid, với 85 bàn trong các tình huống như thế, làm tốt hơn 80 bàn của Atletico ở 5 giải hàng đầu châu Âu kể từ khi Simeone đặt chân tới Madrid.

Thành công của Real thật dễ giải thích. Các chân chuyền bóng của họ rất lợi hại, những cầu thủ đá phạt tài tình, như Cristiano Ronaldo, Gareth Bale, Luka Modric, Toni Kroos và Isco, được bổ sung hoàn hảo bởi sức mạnh không chiến của Sergio Ramos, Pepe, Raphael Varane và chính Ronaldo. Trợ lý HLV của Real, Paul Clement, từng giải thích rằng dù là một đội bóng hào nhoáng, Real vẫn rất tập trung cho những yếu tố cơ bản: chất lượng của các quả đá phạt vào vòng cấm, ngăn cản và làm xao nhãng đối thủ, cũng như rất nhiều bài tập các tình huống cố định.

Công thức của Simeone cũng không khác mấy. Trợ lý của ông, German Burgos, cũng là một người giàu ý tưởng cho những tình huống bóng chết. Thêm vào đó khả năng thực thi và kỹ thuật của Gabi cùng Koke, Atletico đã thiết lập được những sự kết hợp hoàn hảo. Không phải ngẫu nhiên mà 42% các bàn thắng của Atletico ở La Liga từ khi Simeone tới là trong những tình huống cố định, tỉ lệ cao thứ 3 ở châu Âu, chỉ sau Levante và Granada, với Espanyol xếp thứ 4. Trong khi đó, Stoke City thứ 5. Hai đội có tỉ lệ ghi bàn từ tình huống bóng chết thấp nhất kể từ tháng 12/2011, không có gì ngạc nhiên, là Barcelona (18,9%) và Arsenal (18,6%).