Đấy là điều chưa bao giờ có ở các giải bóng đá quan trọng khác: World Cup, EURO, Copa America, Asian Cup. Nhưng với làng cầu châu Phi, chẳng ai xem đấy là chuyện bất ngờ. Trong số 8 đội vừa nêu, chỉ có Ai Cập, Nigeria và Senegal lọt được vào VCK World Cup 2018. Tunisia và Morocco tham gia vũ hội bóng đá toàn cầu tại Nga năm ngoái, vậy họ có đáng được xem là các đội mạnh châu Phi - dù không có tên trong nhóm 8 đội vừa nêu? Rất xứng đáng, dĩ nhiên.
Nói rằng bóng đá châu Phi có quá nhiều đội mạnh thì hơi mơ hồ (thế nào là mạnh?). Nhưng quả là có điều gì đó kỳ lạ, khi cúp châu Phi từng tôn vinh đến 14 nhà vô địch khác nhau, chưa kể 7 đội khác từng về nhì. Có đến 21 đội bóng khác nhau từng đá trận chung kết CAN.
Phải mất đến 17 năm chờ đợi, Senegal mới được xuất hiện trở lại ở cuộc quyết đấu cuối cùng, sau lần duy nhất trước đây họ được đá trận chung kết là năm 2002. Algeria cũng không khác mấy. Đây là lần thứ 3 họ được đá trận chung kết, và là lần đầu sau 29 năm. Xét về thành tích, chẳng có đội nào đáng được xem là “ông kẹ” trong làng bóng khu vực. Với 1 danh hiệu vô địch duy nhất, Algeria đứng dưới 9 đội khác trong bảng vàng CAN. Senegal, chưa bao giờ đăng quang, đứng thứ 17!
Nhưng nếu bàn về sức mạnh của bóng đá Senegal hoặc Algeria, câu chuyện sẽ thú vị hơn nhiều. Hồi mới lần đầu tham dự World Cup (2002), Senegal lập tức đá bại đội ĐKVĐ Pháp ngay trận khai mạc. Pháp của thế hệ Zinedine Zidane bị loại nhục nhã ngay sau vòng bảng trong khi Senegal tiến đến tứ kết. Còn trong lần đầu tham dự World Cup, Algeria thắng “siêu cường” Đức và gây hẳn một scandal khiến FIFA phải rút kinh nghiệm, thay đổi điều lệ cho giải đấu lớn nhất thế giới. Áo và Đức “bắt tay nhau” để loại Algeria trong bối cảnh cả ba đội đồng điểm, khiến FIFA từ sau đó phải luôn xếp các trận cuối cùng trong một bảng vào cùng giờ. Đức chính là đội á quân của kỳ World Cup 1982 ấy.
Tạm kết luận: có một sự “phân quyền” nào đấy khá đồng đều giữa các đội tuyển bóng đá châu Phi, để rồi rất nhiều đội bóng khác nhau có thể “làm nên chuyện” khi họ phát huy được sức mạnh tiềm tàng của mình. Ai Cập là đội số 1 châu Phi xét trên thành tích ở CAN (7 lần vô địch). Nhưng nói về bóng đá châu Phi trên trận địa World Cup thì đội này chưa bao giờ làm đượcđiều gì đáng kể.
Họ đã góp mặt từ năm 1934. Từ đó đến nay, chưa bao giờ Ai Cập vượt qua rào cản đầu tiên ở World Cup. Algeria và Senegal thì ở thái cực ngược lại, như đã nêu. Và tất nhiên, nói về bóng đá châu Phi ở World Cup thì còn phải nói đến Cameroon, Nigeria, Ghana.
Nói là “khá đều”, nhưng thật ra thì quyền lực thật sự trong làng bóng châu Phi chỉ thuộc về 2 khu vực: Bắc Phi vốn nhỉnh hơn về sự giàu có và Tây Phi đầy ắp tài năng. Gần như toàn bộ tinh túy của bóng đá châu Phi nằm ở hai khu vực này. Họ đã quyết đấu với nhau từ vòng bán kết (Algeria thắng Nigeria, Senegal thắng Tunisia), để lại có trận chung kết Bắc - Tây Phi giữa Algeria và Senegal. Thế mới thật là hấp dẫn.
