Ngay trước thềm World Cup 1986, đội tuyển Liên Xô bất ngờ sa thải Eduard Malofeev, giao ghế HLV trưởng cho Valery Lobanovsky. Có hai thay đổi rất lớn. Về mặt lối chơi, đội tuyển Liên Xô của Malofeev đá đẹp, chuyền nhuyễn, thiên về tấn công.
Ngược lại, Dynamo Kiev của Lobanovsky chơi thiên về thể lực, tốc độ, với cái đặc điểm mà ông gọi là “bóng đá khoa học”. Làm sao để thay đổi cả một cách chơi như thế chỉ trong vài tuần? Quá đơn giản: Lobanovsky bê nguyên đội hình Dynamo Kiev vào ĐTQG. Trong danh sách đội tuyển Liên Xô dự VCK World Cup 1986, có đến 12 cầu thủ của Dynamo Kiev!
Rút cuộc, Liên Xô chỉ vào đến vòng 1/8, dù nhìn chung đấy là giải đấu thành công của họ. Nhưng điều đáng nói ở đây: Lobanovsky có quá nhiều quyền hành - cái điều mà ngay cả những HLV trưởng danh giá nhất thường cũng không có. Vì sao một HLV “tạm quyền” rút cuộc lại có quá nhiều quyền hạn như vậy? Vì bạn không thể hướng đến mọi yêu cầu một khi đã phải dùng đến giải pháp cuối cùng. Đa số các HLV được chọn trong hoàn cảnh “chữa cháy” đều thuận lợi ở chỗ họ... muốn làm gì thì làm. Lobanovsky không phải là ngoại lệ duy nhất.
Một HLV trước khi được chọn bởi Barcelona không thể không biết thế nào là La Masia, là tiqui-taca. Một HLV của Ajax phải chấp nhận gò mình vào triết lý Ajax, huấn luyện thứ bóng đá thiên về tấn công. HLV trưởng Bayern Munich không thể không nghe khuyến cáo của Franz Beckenbauer, Karl-Heinz Rummenigge, hoặc Uli Hoeness.
Mỗi nơi có quy luật riêng, yêu cầu riêng, thậm chí có cả cái văn hóa bóng đá riêng của mình. HLV trưởng không phải cứ muốn làm gì thì làm. Đội bóng càng lớn, nét riêng càng đặc sắc, HLV trưởng càng phải chịu sự bó buộc. Chỉ “HLV tạm quyền” là luôn... có quyền phá tan mọi rào cản, khuôn khổ, nếu thấy rằng phải làm như thế thì mới chữa cháy thành công!
Có một chi tiết ít được nhắc đến: ngay cả cú thành công quan trọng nhất trong toàn bộ lịch sử bóng đá cũng đến từ một HLV “tạm quyền”, và HLV ấy cũng thành công nhờ cái quyền lực vô hạn dành cho nhân vật dám can đảm bước ra “chữa cháy”. Trước thềm World Cup 1970, đội tuyển Brazil rối beng bởi những tranh cãi triền miên về thành phần sẽ dự World Cup.
Có 4 đội tuyển khác nhau đã được lập ra trong quá trình chuẩn bị. Có nên sử dụng lão tướng Pele? Đích thân... Tổng thống Brazil, Emilio Garrastazu Medici, đã yêu cầu HLV Joao Saldanha đưa cầu thủ mà ông ưa thích là Dario vào danh sách. Saldanha đồng ý, với điều kiện Tổng thống phải chấp nhận vài Bộ trưởng do ông đề nghị!
Các trợ lý thì cãi nhau suốt ngày với HLV Saldanha - xuất thân là một... nhà báo. Rút cuộc, Brazil đành cấp tốc đưa một Mario Zagallo mới 38 tuổi lên thay Saldanha. Zagallo gọi ngay đồng đội cũ Pele vào đội tuyển. Phần còn lại của World Cup 1970 thì, vâng, mọi người đều đã biết. Brazil trở thành đội tuyển duy nhất trong lịch sử được sở hữu vĩnh viễn chiếc cúp Jules Rimet.
“Thay tướng thì sẽ đổi vận” - bóng đá châu Âu (vốn dị đoan ra trò) quả vẫn có suy nghĩ ấy. Kỳ thực, nhìn theo lăng kính khoa học, luôn có những chỗ hợp lý để giải thích cho những trường hợp thành công vang dội, khi mà dẫn dắt toàn đội chỉ là một HLV tạm quyền. Nào là khí thế mới, tinh thần mới.
Nào hàng loạt nét mới về mặt chuyên môn do HLV mới truyền đạt, dù chưa chắc là tốt nhưng chắc chắn phải khác hẳn những nét chuyên môn cũ kỹ đã dẫn HLV cũ đến... thất bại. Các bộ phận liên quan, thậm chí chỉ mang tính phục vụ, có khi cũng phải dốc sức hỗ trợ thật tốt để HLV tạm quyền có điều kiện tốt nhất, lèo lái con tàu qua cơn sóng gió. Ngẫm kỹ, đâu phải thành công cho những HLV tạm quyền xưa nay chỉ là những câu chuyện may mắn!
