Đến hẹn lại lên, giải U20 của bang Sao Paulo (Copinha) lại diễn ra tưng bừng. Giải Copinha 2018 sinh động hơn hẳn các giải trước, nếu nhìn vào… danh sách đăng ký thi đấu. Nó dễ gợi liên tưởng tới bảng kê những nhân vật nổi tiếng, thực đơn ăn uống trong cửa hàng tiện lợi, phân loại động vật, côn trùng hay… danh mục các bộ phận cơ thể.

Kinh điển thì phải kể đến những biệt danh ăn theo các nhân vật nổi tiếng. Phổ biến nhất là gắn với những sao sân cỏ như Clayvert (theo Patrick Kluivert), Apililia (Faustino Asprilla), Ka Ka (Kaka), Etoo (Samuel Eto’o) và Dimaria (Angel Di Maria). Mùa này, có thêm những biệt danh được lấy theo các nhân vật đa dạng hơn như Rusevel (theo cố tổng thống Mỹ, Franklin D. Roosevelt), Jhordan (theo huyền thoại bóng rổ Michael Jordan), Jheikson (theo danh ca Michael Jackson) hay Bozo (theo nhân vật chú hề Bozo).

Những biệt danh kể trên cũng bị đánh giá là tương đối lỗi thời rồi. Giờ nhiều cầu thủ còn thích được gọi theo các món khoái khẩu kiểu Pitoco (bắp rang bơ), Mingau (cháo yến mạch), Macarrao (mỳ ống), Jheymmyson (rượu whisky Jameson). Một số sao mai lại muốn được gọi như các con vật: Abelha – con ong, Barata – con gián, Jacare – cá sấu. Số khác ví mình với một bộ phận trên cơ thể người: Cabecinha là đầu nhỏ, Maozinha là tay nhỏ, Pezao là chân to, Bodao là thân to. 

Một số cầu thủ chỉ cần điểm danh cũng đã thấy ngay ý nghĩa, không cần giải thích thêm: Barcelona, Motor và… Playboy. Cá biệt, có biệt danh khiến mọi người không tài nào suy luận nổi ý nghĩa: 6D.

Chuyện bùng nổ biệt danh trong giới cầu thủ Brazil bắt nguồn từ văn hóa và ngôn ngữ của xứ Samba. Ngôn ngữ ở Brazil là tiếng Bồ Đào Nha, cách đặt tên của người Brazil cũng tương đồng với người Bồ Đào Nha. Tên điển hình của một người Brazil thường bao gồm 4 từ: tên chính, thêm tên thánh và ghép cả họ của bố và họ của mẹ nữa. Trên thực tế, những cái tên này có thể dài hơn, nhất là khi có thêm các phần phụ như Do, Dos, Da.

Nếu người Brazil dùng tên thật thì sẽ vừa tốn giấy mực, khó nhớ, khó phát âm, khó viết, vừa… thiếu cá tính. Nói chung là bất tiện. Chẳng hạn như tiền vệ Ricardo Izecson dos Santos Leite dù đã được gọi tắt bằng tên Ricardo vẫn là nỗi đánh đố với cậu em nhỏ của mình. Sau này, ngôi sao lừng danh ấy được cả thế giới biết đến, nhớ đến với cái tên Kaka – xuất phát từ cách phát âm kiểu trẻ con từ em của anh. 

Người Brazil nói chung cũng như các cầu thủ Brazil nói riêng vì thế không phải vô cớ mà hay dùng biệt danh. Nhưng ngày xưa, các biệt danh của sao sân cỏ không phong phú như bây giờ. Cựu tiền đạo từng cùng ĐT Brazil dự 3 kỳ World Cup, Mueller lấy tên theo huyền thoại bóng đá Đức, Gerd Mueller. Ngoài ăn theo thần tượng, biệt danh thường theo công thức thêm vĩ ngữ “inho” (nhỏ) hoặc “ao” (lớn) hoặc ghép thêm nguồn gốc xuất xứ: Juninho Pernambucano là Juninho đến từ bang Pernambuco còn Juninho Paulista là Juninho đến từ bang Sao Paulo.

Một ví dụ tiêu biểu cho văn hóa biệt danh trong bóng đá Brazil, nhắc đến Edson Arantes do Nascimento rất nhiều người không biết, nhưng nói Pele thì ai cũng biết. Trở lại với những sao mai kể trên như Playboy, Barcelona, Motor hay 6D, bây giờ bạn có thể thấy buồn cười nhưng biết đâu sau này đó có thể thành những cái tên phổ biến trên lưng áo bao fan chưa biết chừng.