Kể từ khi bước ra ánh sáng của làng túc cầu, Jose Mourinnho đã đem đến cho người hâm mộ một cái nhìn toàn diện và rõ nét hơn về vai trò của một HLV bóng đá. Trong tiếng Anh, người ta không dùng từ “Coach” khi nói đến vai trò của Mourinho, của Arsene Wenger hay của Sir Alex Ferguson trước đây mà dùng từ “Manager”. Lý do là bởi vì một HLV bóng đá hiện đại còn kiêm nhiệm chức năng, nhiệm vụ của một nhà quản lý, chuyên gia marketing, nhà hoạch định chính sách cho CLB.

Jose Mourinho cũng là người đã đem đến những nét mới cho băng ghế huấn luyện. Ông đã nâng tầm việc sử dụng yếu tố tâm lý trong công tác huấn luyện và đưa một khái niệm trở nên cực kỳ phổ biến: "Tâm lý chiến”.

Vậy, "tâm lý chiến” của Mourinho có gì đặc biệt?

Trận chiến trong “phòng họp báo”
Đối với một HLV “cáo già” như Mourinho, ông sẽ không bao giờ bỏ qua cơ hội “nắn gân” đối thủ ngay từ trong phòng họp báo.

Bằng cách chọc giận đối phương, Mourinho khiến cho đối thủ cảm thấy “sôi máu”. Có thể thấy, đòn tâm lý như một cái bẫy vô hình giăng ra để đối phương vướng vào. Cái tài của HLV người Bồ Đào Nha là ông giăng rất nhiều kiểu bẫy khác nhau, đối phương dù rất cảnh giác nhưng kiểu gì cũng dính phải. Ông tỏ ra là người cực kỳ am hiểu tâm lý đối thủ.

Những cuộc khẩu chiến theo nhiều kiểu, có khi là nhằm vào HLV của đối thủ, có khi nhằm vào cầu thủ. Lại có những lúc khen ngợi hết lời, có lúc chê bai thậm tệ. Tất cả đều là chiêu bài nằm trong “tính toán” của Mourinho.

Mùa trước, "Người hạnh phúc” đặt cho HLV Arsene Wenger một nickname nghe không lấy gì làm vui vẻ: "Chuyên gia thất bại”. Ngay lập tức ông giành lấy thế chủ động trên chiến trường tâm lý, và sau đó Chelsea giành chiến thắng 6-0 oanh liệt. Mùa này, Mourinho khơi lại câu chuyện đó, khiến cho HLV người Pháp giận sôi máu, mất đi vẻ đạo mạo thường thấy để lao xô đẩy Mourinho trên đường pitch trong trận thua -02 của Arsenal.

Điều phối truyền thông
Mới đây, Harry Redknapp viết một bài cho tờ Daily Mail với mục đích chỉ trích Jose Mourinho vì đã bỏ buổi họp báo trước và sau trận đấu với Newscastle. Ông cho rằng Mourinho đã “khôn ngoan khi đẩy áp lực về phía các trọng tài”.

Mourinho là thế. Luôn biết cách sử dụng truyền thông nhằm mục đích có lợi cho đội bóng. Ông luôn tìm cách tránh cho học trò của mình những ảnh hưởng về tâm lý trước những chiêu trò tinh vi của giới truyền thông. Với bóng đá châu Âu, đối phó với truyền thông thính nhạy và phiền toái là cả một nghệ thuật. Và Mourinho thực sự là một “nghệ sĩ” trong lĩnh vực này. Ông sẵn sàng tung lên mặt báo những gì đã tính toán trước để hướng sự chú ý của báo giới vào vấn đề đó.

Điển hình như sau trận hòa với Southampton, Mourinho công khai lên mặt báo những chỉ trích đối với trọng tài Anthony Taylor: "Ông ta nên cảm thấy xấu hổ về những quyết định của mình”. Kết quả là, giới báo chí giảm hẳn sự chú ý về trận hòa tai hại của Chelsea, thay vào đó là đổ dồn vào việc tranh cãi có penalty trong tình huống Fabregas bị cản ngã hay không.

Chiêu “khích tướng”
Một mặt bảo vệ học trò của mình thoát khỏi những áp lực của giới truyền thông, nhưng mặt khác Mourinho cũng dùng những chiêu “khích tướng” để kích thích tâm lý của cầu thủ. Nó như một liều “doping” về tinh thần, tạo ra sự khác biệt làm thay đổi bản năng con người.

Với Drogba, ông khích tướng: "Cậu là vua của châu Phi ư? Tôi không tin, hãy cho tôi thấy cậu là cầu thủ hay nhất lục địa đen”. Quay sang Ballack, ông nói: "Cậu đừng mong tôi chỉ cách mua nhà giá rẻ tại Bồ Đào Nha nếu không thi đấu tốt".


Đáng nhớ nhất là màn nắn gân đối với Samuel Eto’o. Trước trận đấu với Tottenham, Mourinho công khai chia sẻ: "Tôi chẳng biết cậu ấy 32 hay 35 tuổi” nhắm vào phong độ nghèo nàn của “Báo đen”. Đáp lại, Eto’o ghi bàn thắng vào lưới Tottenham và chạy lại cột cờ ở góc sân, ăn mừng theo kiểu “cụ già chống gậy”. Đó chẳng khác nào lời đáp trả đối với sự mỉa mai của Mourinho, nhưng ông có quyền xoa tay hài lòng vì màn khích tướng của mình đã thành công rực rỡ. Hình ảnh đó chắc chắn sẽ còn lưu lại rất lâu trong tâm trí những người yêu mến Chelsea, còn đối với Mourinho, ông lại thành công với những phẩm chất đặc biệt của mình.

Điều trị phòng thay đồ
Một ngôi sao hoàn toàn có thể làm náo loạn cả phòng thay đồ của một đội bóng, và sẽ đem sự tiêu cực ấy vào sân đấu. Khi có nhiều hơn một ngôi sao trong đội hình, những biến động trong phòng thay đồ sẽ rất khủng khiếp, đến mức có thể đánh sập cả một tập thể. Mourinho nắm bắt rất rõ tâm lí ngôi sao này. Ông đã làm việc với cả tá những ngôi sao hàng đầu thế giới, cả tá cá tính khác nhau, cả tá những cái tên mà nổi đình nổi đám với “quyền lực đen” nhưng Mourinho luôn chế ngự thành công nhờ nắm bắt tốt tâm lí siêu sao ở họ.

Chiến lược gia người Bồ Đào Nha thường phát đi thông điệp rằng ông là một HLV tài năng, một nhà lãnh đạo ưu tú và ông ấy cũng là một siêu sao hàng đầu. Điều này tạo ra một sự cân bằng và các cầu thủ cần sự tôn trọng nhất định đối với HLV. Ở bất kỳ đội bóng nào, khi tiếp quản, Mourinho thường rất hay trấn áp các công thần, “bình định” tâm lí siêu sao ở những ngôi sao sáng nhất để làm tấm gương cho những người khác.

Ở buổi họp báo đầu tiên, trong nhiệm kỳ đầu dẫn dắt Chelsea của Mourinho giờ vẫn còn được nhắc đi nhắc lại nhiều lần. Chiến lược gia người Bồ Đào Nha nói rằng mình vừa đảm nhiệm cương vị HLV của đội bóng đang là ĐKVĐ Châu Âu khi đó (Porto), và nghĩ rằng bản thân xứng đáng được gọi là “Người đặc biệt”. Bên cạnh đó, thông điệp mà Mourinho gửi đến cầu thủ rằng họ cũng là những người đặc biệt và họ có thể trở thành những người chiến thắng.

Đoàn kết đội bóng để “chống lại cả thế giới”
Mourinho thích gây chiến với tất cả, từ đối thủ, giới truyền thông, trọng tài, những người lãnh đạo giải đấu, thậm chí cả với những người trong nội bộ. Các cầu thủ trong đội bóng do Mourinho dẫn dắt luôn có cảm giác rằng cả thế giới đang quay lưng lại với họ, sự bất công hiển hiện khắp nơi và họ có sứ mệnh phải chiến đấu với hơn 100 %  phong độ để chứng minh khả năng của mình.

Từ sức ép tâm lý đó, các cầu thủ của Mourinho luôn sẵn sàng bùng nổ. Hãy nhìn vào Inter Milan. Một đoàn quân già nua và yếu bóng vía dưới thời Roberto Mancini, qua tay Mourinho đã lột xác thành một thế lực đáng sợ ở châu Âu, đoạt cú ăn ba thần thánh vào mùa giải 2009/10 với lối chơi chắc chắn đáng nể. Mourinho hồi sinh Diego Milito, biến anh trở thành một tay săn bàn với sự thính nhạy tuyệt vời và cái duyên trong những trận đấu lớn.

Khi có cảm giác bị cả thế giới chống lại, các cầu thủ sẽ tạo thành khối đoàn kết bền vững, hướng về mục tiêu chung, chiến đấu vì danh dự, vì HLV của họ. Không phải ngẫu nhiên mà gần như tuyệt đại đa số các học trò, đủ mọi cá tính đã từng cộng tác với Mourinho đều tỏ ra rất tôn trọng ông, quý mến và đề cao ông. Cũng không phải ngẫu nhiên mà dù ở bất kỳ đội bóng nào, Mourinho cũng luôn có được những “học trò ruột”, sẵn sàng hi sinh, bùng nổ, làm mọi điều vì ông. Didier Drogba, Wesley Sneijder, Ibrahimovic, Marco Materazzi... đều “sẵn sàng chết vì ông” là bởi thế.

Kết
Tâm lý học đang được nghiên cứu và áp dụng ngày càng nhiều trong bóng đá. Mourinho là một trường hợp đặc biệt và là một đỉnh cao của nghệ thuật này. Từ Porto, Chelsea, Inter, Real Madrid và giờ tiếp tục là Chelsea dưới sự chỉ đạo của Mourinho đều trở nên vô cùng khó lường, một phần nhờ các chiến lược tâm lí tài tình của HLV người Bồ này. "Bóng đá đối với tôi thực nhất là nhân học, tức là đặt con người lên trên tất thảy" – Mourinho đã nói thế, đó là chân lí, nhưng không dễ để một HLV nào đó chuyển hóa được tư duy này.