Real Madrid được thành lập năm 1902, chỉ 1 năm trước khi Atletico ra đời. Lúc đầu, các CĐV Real chủ yếu là giới trung và thượng lưu ở phía Bắc thành phố, trong khi người hâm mộ Atletico đến từ giai cấp công nhân khu vực phía Nam. SVĐ Bernabeu được xây dựng gần các ngân hàng và các trung tâm thương mại, trong khi sân Calderon tọa lạc gần một… nhà máy bia. Sự xung khắc giữa 2 đội bóng đã bắt đầu ngay từ khi họ ra đời.

Atletico vốn được thành lập bởi một nhóm gồm 3 sinh viên người xứ Basque, và đó cũng là nguyên nhân xâu xa dẫn tới mâu thuẫn giữa họ với Real Madrid. Trước hết, ta cần nói một chút về “đất nước Basque”, một phần của quốc gia Tây Ban Nha bao gồm các khu vực Alava, Biscay và Gipuzkoa. Cũng giống như người Catalan, dân xứ Basque thường coi họ thuộc một quốc gia độc lập và hoàn toàn có quyền tự quyết.

Trong khi đó, kể từ những ngày đầu thành lập, Real Madrid luôn được biết tới như một “đội bóng chính thức”, một đại diện của thành phố cũng như của đất nước, trong khi những CLB đối địch của họ như Barca, Athletic Bilbao và cả Atletico chỉ là “những kẻ nổi loạn” xứ Catalan và xứ Basque mà thôi. Đó là lý do mà Athletic Bilbao có truyền thống chỉ sử dụng cầu thủ xứ Basque, còn Barca từng nổi tiếng với khẩu hiệu “Catalan không thuộc TBN”.

Real dưới thời chủ tịch Santiago Bernabeu từng một thời gian dài bị xem như một con rối trong tay chính quyền độc tài Franco do nhận được sự hỗ trợ lớn từ chính phủ và các trọng tài. Nhưng điều thú vị là trong những năm 1940, chính Atletico mới là đội bóng “thân Franco” chứ không phải Real. Họ thậm chí còn có tên khác là Atletico Aviacion vì mối liên hệ mật thiết với không quân TBN. Trên thực tế, một số cầu thủ của Atletico khi đó xuất thân từ lực lượng này. 

Mối liên hệ mật thiết giữa Real với nhà nước TBN vẫn còn tồn tại cho tới ngày hôm nay, đơn cử là khi họ bán sân tập cho chính phủ với giá 480 triệu euro, để rồi mua lại chỉ với 1 euro, thương vụ sau đó đã bị điều tra bởi Liên minh châu Âu. Hay mới đây thôi, ngân hàng nhà nước TBN đã bị cáo buộc hỗ trợ tài chính một cách không chính thống cho đội bóng Hoàng gia mua ngôi sao Gareth Bale từ Tottenham Hotspur.

Khi chiến tranh thế giới thứ 2 khép lại, Santiago Bernabeu Yeste, nhân vật nổi tiếng nhất mọi thời đại của đội bóng Hoàng gia, đã tìm đủ mọi cách để vực Real dậy. Cuộc cách mạng của ông bắt đầu từ nỗ lực thu hút một số ngôi sao Nam Mỹ, điển hình là Alfredo di Stefano. Hệ quả là nhờ có Ferenc Puskas, Francisco Gento, Jose Santamaria và Di Stefano, Real đã trở thành một trong những đội bóng nhất lịch sử Lục địa già, với 5 chức vô địch cúp châu Âu (C1) liên tiếp. Chiến lược thành công dựa vào quyền lực và tiền bạc ấy vẫn đang là kim chỉ nam cho họ, với cái tên mới mỹ miều “Galactico”.

Mặt khác, Atletico lại đi theo một xu thế hoàn toàn trái ngược. Không có tiềm lực tài chính mạnh, Rojiblancos cứ thăng hạng và xuống hạng liên miên kể từ khi La Liga ra đời năm 1928. Mãi tới thập niên 40 của thế kỷ 20, dưới bàn tay dẫn dắt của Ricardo Zamora, họ mới lần đầu lên ngôi tại giải VĐQG, danh hiệu họ lặp lại được ngay ở mùa bóng tiếp theo.

Yếu tố chính trị trong bóng đá TBN, với hơn 15 cộng đồng tự trị cùng chung sống, luôn là một vấn đề đầy phức tạp. Không chỉ mối thù Atletico-Real, mà cả mâu thuẫn Barca-Real cũng bắt nguồn từ thực trạng này. Nhưng trên tất cả, sự đối lập tuyệt đối cũng như những mưu đồ chính trị từ lâu đời đã làm nên một một mối thù hằn lịch sử huyền thoại giữa Real và Atletico, 2 CLB lớn nhất của thủ đô Madrid.