Hầu hết thanh thiếu niên sẽ ngần ngại khi phải cầm micro trước đám đông hơn 100.000 người. Nhưng ngày hôm đó, hàng nghìn người chen chúc tại quảng trường Museumplein ở Amsterdam đều biết rõ rằng Matthijs de Ligt không phải là một thanh niên 19 tuổi bình thường.

Khi các cầu thủ, nhân viên và CĐV Ajax ăn mừng chức vô địch Hà Lan lần thứ 34 vào tháng 5 năm 2019, người đội trưởng trẻ tuổi và tài năng của họ đã tập hợp quần chúng bằng giọng nói vang dội vượt xa tuổi tác. Bằng phong thái điềm đạm và chững chạc, De Ligt chỉ ra mối liên hệ giữa thế hệ của anh và thế hệ của Johan Cruyff.

“Điều quan trọng hơn là chúng tôi đã cho mọi người thấy Ajax là CLB nào, thành phố Amsterdam là như thế nào,” De Ligt nói. “Chúng tôi đã cho mọi người thấy Ajax đại diện cho điều gì và đó là bóng đá tấn công. Chúng tôi đã cho mọi người thấy Cruyff vĩ đại muốn thấy điều gì và ông ấy mong đợi gì ở chúng tôi”.

Đó là một bài phát biểu hoàn hảo và như thể để tăng thêm cảm giác rằng đây là một thủ lĩnh trẻ tuổi, De Ligt thậm chí còn bắt trúng một lon bia được đám đông ném giữa không trung trước khi nó rơi vao người ông thị trưởng Amsterdam.

Thời điểm đó, các chuyên gia của bóng đá châu Âu đều chung nhận định rằng De Ligt đang ở giai đoạn đầu của sự nghiệp của một trong những trung vệ xuất sắc nhất trong thế hệ của mình. Người tin chắc vào điều đó không ai khác ngoài Erik ten Hag, HLV của De Ligt tại Ajax.

Ten Hag cho biết vào cuối năm đó: “Tôi không biết De Ligt đã thể hiện được 60-80 phần trăm tiềm năng của cậu ấy hay chưa, nhưng chúng ta đang nói về một trong những hậu vệ xuất sắc nhất châu Âu và tôi không nghi ngờ gì rằng cậu ấy sẽ sớm trở thành số một ở vị trí này”.

Tuy nhiên, cho dù thường xuyên ra sân cho hai CLB lớn của châu Âu trong thời gian qua, giành chức vô địch Serie A (cùng với Juventus) và Bundesliga (cùng Bayern), De Ligt vẫn là một câu chuyện về tiềm năng chưa được khai thác. Và đó là lý do cầu thủ này cần một khởi đầu mới.

Hóa ra, Ten Hag chính là người kéo De Ligt về MU. Đội chủ sân Old Trafford đã ưu tiên tìm kiếm một trung vệ mới và sự ngưỡng mộ của vị HLV người Hà Lan dành cho học trò cũ không phải là bí mật. Quan trọng hơn, sự ngưỡng mộ đó cũng được chia sẻ bởi các quan chức cấp cao của MU.

Động thái này không liên quan đến mục tiêu phòng ngự Jarrad Branthwaite và sau khi hoàn tất việc ký hợp đồng với De Ligt, MU đã có được một cầu thủ mà tiềm năng chưa bao giờ bị nghi ngờ.

De Ligt nổi bật trong hệ thống đào tạo trẻ huyền thoại của Ajax ngay từ khi còn nhỏ. Cầu thủ sinh năm 1999 chiếm lợi thế từ sự phát triển thể chất sớm khi so sánh với các bạn đồng trang lứa, và các HLV tại Ajax sớm nhìn thấy khả năng thăng tiến vũ bão của De Ligt trong học viện.

“Mục tiêu với Matthijs là đưa cậu ấy lên đội một sớm nhất có thể, ở độ tuổi trẻ, ở trình độ tốt nhất có thể”, một nguồn tin giấu tên cho biết về kế hoạch của Ajax dành cho De Ligt. Tuy nhiên, chơi ở vị trí trung vệ trước những cầu thủ nhỏ con hơn nhiều không phải là thử thách đặc biệt.

Giải pháp? Kéo De Ligt lên đá tiền vệ. Khi mới 14 tuổi, De Ligt đã di chuyển lên cao hơn và được giao nhiều trách nhiệm hơn trong việc kiểm soát bóng nhằm cải thiện phạm vi chuyền bóng của mình. "Trong một thời gian dài, cậu ấy là số 6, chỉ để đảm bảo rằng cậu ấy sẽ thoải mái với 360 độ (chơi với áp lực từ mọi hướng)", nguồn tin nói thêm.

Một tháng sau sinh nhật lần thứ 17, De Ligt đã được ra mắt đội một và ghi bàn trong chiến thắng 5-0 trước Willem II, trở thành cầu thủ trẻ thứ hai ghi bàn cho Ajax. Đây là lần đầu tiên trong số nhiều kỷ lục bị phá vỡ hoặc các cột mốc bị vượt qua, tất cả đều “đánh dấu” De Ligt là một tài năng độc đáo.

Trước khi mùa giải 2016/17 kết thúc, De Ligt là cầu thủ trẻ nhất của Ajax từng đá chính ở một trận chung kết châu Âu. Tiếc rằng De Ligt và đồng đội phải chịu thất bại 0-2 trước MU của Jose Mourinho tại chung kết Europa League. Chỉ một năm sau, De Ligt trở thành hậu vệ đầu tiên giành giải thưởng Golden Boy.

Chính vào thời điểm đó, De Ligt đã trở thành đội trưởng trẻ nhất trong lịch sử 118 năm của Ajax, nhờ công của Ten Hag.

Trong một cuộc phỏng vấn với The Athletic vào năm ngoái, De Ligt mô tả Ten Hag là HLV có tác động lớn nhất đến sự phát triển của anh. "Ngay cả khi tôi mới 18 tuổi, ông ấy đã xem tôi là người có thể dẫn dắt một đội bóng, người có thể lãnh đạo bằng tấm gương, người có thể là một đội trưởng mẫu mực".

De Ligt đã chứng minh những khả năng đó trong hành trình phi thường của Ajax vào đến bán kết Champions League 2018/19. Dưới bàn tay nhào nặn của Ten Hag, De Ligt đã vụt sáng thành một trong những tài năng trẻ sáng giá nhất ở châu Âu. Nhưng điều đó cũng kéo tài năng trẻ người Hà Lan khỏi Ajax vào mùa Hè 2019.

Được các ông lớn châu Âu săn đón, De Ligt đã chọn Juventus với một thỏa thuận trị giá lên tới 85,5 triệu euro (72,4 triệu bảng Anh). Theo giám đốc bóng đá của CLB thành Turin khi đó là Fabio Paratici, hậu vệ tuổi teen đắt giá nhất mọi thời đại cũng là khoản đầu tư tốt nhất mà Juventus từng thực hiện.

Ý tưởng là De Ligt sẽ được trao cơ hội chơi cùng, học hỏi và cuối cùng là kế nhiệm Giorgio Chiellini, qua đó nối dài truyền thống phòng ngự lâu đời của Juventus sang một thế hệ khác. Tuy nhiên, kế hoạch tái thiết hàng thủ của Juventus đã được đẩy nhanh hơn dự kiến khi Chiellini bị đứt dây chằng đầu gối ngay trước thềm mùa giải đầu tiên của De Ligt.

Một phần vì sự vắng mặt của Chiellini, một phần vì truyền thống phòng ngự vĩ đại, nhưng phần lớn là vì kỳ vọng ngày càng cao xung quanh Juventus trong thời đại của Cristiano Ronaldo, De Ligt cảm thấy mình bị soi xét nhiều hơn ở Turin so với khi anh còn ở Ajax.

Những sai lầm vì thế đã bị phóng đại, góp phần tạo nên cảm giác rằng De Ligt vẫn chưa phát huy hết tiềm năng của mình. Những lời chỉ trích nhắm vào phong độ của trung vệ người Hà Lan mà bỏ qua bối cảnh tệ hại ở Juventus.

Bất chấp các đời HLV trưởng từ Maurizio Sarri đến Andrea Pirlo và sau đó là Max Allegri đã ném De Ligt vào nhiều vị trí khác nhau trong nhiều hệ thống phòng ngự khác nhau, cầu thủ người Hà Lan vẫn có những màn trình diễn tốt và kỳ vọng là người kế nhiệm Chiellini.

Nhưng cuối cùng, điều đó đã không xảy ra. Khi De Ligt bước vào hai năm cuối của hợp đồng, các cuộc đàm phán về việc gia hạn đã bị đình trệ. Những phát biểu của người đại diện Mino Raiola và sau đó là của De Ligt đều ám chỉ đến một cuộc chia tay. Trung vệ người Hà Lan cuối cùng chuyển tới Bayern với mức phí 77 triệu euro vào mùa Hè 2022.

De Ligt rời Juventus chỉ với một Scudetto nhưng vẫn giành đủ các danh hiệu quốc nội trong ba năm ở Turin. Trong đó mùa giải cuối cùng 2021/22 là phiên bản tốt nhất của De Ligt tại Juventus khi chơi nhiều phút hơn bất kỳ đồng đội nào nếu không tính vị trí thủ môn.

Lời chào mời của Bayern dành cho tài năng người Hà Lan rất đơn giản. "Chúng tôi không muốn anh là hậu vệ", các giám đốc điều hành nói với De Ligt. "Chúng tôi muốn anh là thủ lĩnh của hàng phòng ngự". Người Đức thích thú với phẩm chất lãnh đạo của De Ligt trong một đội bóng đã liên tiếp chia tay những “anh lớn” trong phòng thay đồ như David Alaba, Javi Martinez và Jerome Boateng.

Với tư cách là cựu HLV đội dự bị của Bayern, Ten Hag từng khuyên De Ligt chọn gã khổng lồ Bundesliga trước khi anh rời Ajax ba năm trước. Khi De Ligt cuối cùng cũng nghe theo lời khuyên của ông thầy cũ, Ten Hag đã gọi điện chúc mừng anh.

Đã có không ít sự phấn khích hướng về De Ligt vào thời điểm đó, nhưng trung vệ người Hà Lan vẫn không bật lên như kỳ vọng. Đã có những sai lầm — không quá nhiều nhưng đủ để De Ligt không chiếm được niềm tin tuyệt đối của người Bayern.

Tuy nhiên, một lần nữa, không thể tách rời sự thất thường của De Ligt khỏi bối cảnh rộng lớn của một đội bóng thiếu những thành phần quan trọng và đầy rẫy bất ổn do những thay đổi thượng tầng.

Julian Nagelsmann rất ngưỡng mộ De Ligt và cả hai có mối quan hệ làm việc chặt chẽ. Thậm chí trước khi Nagelsmann rời ghế vào tháng 3 năm ngoái, De Ligt đã nhắn tin cho HLV của Bayern để bày tỏ lòng biết ơn về việc Nagelsmann đã giúp anh thích nghi với cuộc sống ở Đức.

Ngược lại, De Ligt không phải lúc nào cũng có thể trông cậy vào sự hỗ trợ tương tự từ người kế nhiệm Nagelsmann, Thomas Tuchel. Mặc dù khen ngợi tuyển thủ Hà Lan trước công chúng, Tuchel thường thích dùng cặp trung vệ Dayot Upamecano và Kim Min-jae. Khi Eric Dier gia nhập vào tháng 1/2024, đôi khi De Ligt tụt xuống thứ hạng thấp hơn nữa.

Trong trận cầu tâm điểm với Leverkusen vào tháng 2, Tuchel chuyển sang sơ đồ ba trung vệ nhưng vẫn loại De Ligt. Cầu thủ người Hà Lan phải ngồi trên ghế dự bị chứng kiến Bayern thảm bại 0-3. De Ligt đã giành lại vị trí của mình ngay sau đó và xuất hiện thường xuyên hơn trong những tháng cuối cùng của Tuchel tại vị. Dù vậy số trận đá chính của anh vẫn ít hơn một nửa so với mùa giải trước đó.

Chấn thương cũng là một nguyên nhân cản trở sự nghiệp của De Ligt. Từng thi đấu bền bỉ dưới thời Ten Hag tại Ajax, De Ligt liên tiếp gặp phải những chấn thương kể từ khi rời đội bóng Hà Lan. Nhưng trước khi bị Tuchel ngó lơ ở mùa giải trước, De Ligt vẫn ra sân trung bình 27 trận/mùa tại giải vô địch quốc gia.

ĐT Hà Lan cũng không phải là môi trường dễ dàng cho De Ligt. Sau khi lãnh thẻ đỏ ở trận gặp CH Séc tại vòng 1/8 EURO 2020, trung vệ sinh năm 1999 bị xem không khác nào tội đồ. Tới EURO 2024, De Ligt không được ra sân phút nào trong hành trình đi tới bán kết của đội bóng áo da cam. Sự cạnh tranh một suất đá cặp với Virgil Van Dijk ở trung tâm hàng phòng ngự là quá khốc liệt trong đội bóng của Ronald Koeman.

Ngay cả khi ít được ra sân, De Ligt vẫn sử dụng thời gian một cách khôn ngoan. Tân binh của MU là một độc giả ham đọc sách, anh tiết lộ với The Athletic vào năm ngoái rằng anh đã nghiền ngẫm tiểu sử của những cầu thủ phòng ngự vĩ đại trong quá khứ.

“Tôi đã đọc tự truyện của Per Mertesacker, Jaap Stam, Sol Campbell, John Terry… bạn cứ kể tên bất kỳ ai, tôi đều đọc rồi. Nó giúp tôi cải thiện lối chơi của mình, dựa trên kinh nghiệm của họ. Đôi khi họ nói những điều khiến bạn nghĩ rằng bạn không đơn độc”, De Ligt chia sẻ.

De Ligt vẫn có thể tiếp bước các hậu vệ huyền thoại. Danh tiếng của người được xem như một trong những trung vệ trẻ xuất sắc nhất của bóng đá châu Âu đã giảm đi đôi chút trong những năm gần đây. Nhưng Ten Hag hiểu rõ học trò thân thuộc của ông cần gì. Ở Old Trafford, De Ligt sẽ có được niềm tin của HLV trưởng và một hàng thủ đang rất thèm khát một thủ lĩnh thực sự.