Sơ đồ ra sân của Man City trong 5 vòng đấu gần nhất ở Premier League: 3-4-3, 4-2-3-1, 4-1-4-1, 4-2-3-1, 3-5-1-1. Tiền vệ trụ Fernandinho là cầu thủ duy nhất đá chính đủ 13 trận trong đội hình Man City ở Premier League mùa này. Tổng cộng, chỉ tính trong các đội hình chính, Pep đã sử dụng 21 cầu thủ.

Antonio Conte và Chelsea ở một thái cực hoàn toàn ngược lại. Trong cả 7 trận toàn thắng vừa qua, Conte chỉ dùng 1 sơ đồ (3-4-3), đúng 1 đội hình xuất phát, và trong đội hình ấy mọi cầu thủ đều giữ 1 vị trí ổn định. Chỉ có 16 cầu thủ từng đá chính cho Chelsea ở Premier League mùa này, trong đó có đến 7 người đá chính đủ 13 trận.

Tất nhiên, đấy chỉ là đặc điểm khác nhau trong cách cầm quân của Guardiola và Conte - chúng ta không nhất thiết phải bàn xem cách nào là hay hoặc dở, nên hoặc không nên. Bóng đá không có con đường, công thức, hoặc chiến thuật nào ưu việt. Thêm một điều nữa: vẫn biết sơ đồ chiến thuật là “sơ đồ chết”, còn cách vận hành cụ thể tùy theo các “tình huống sống” mới quyết định sự thành bại. Dù sao đi nữa, không thể vì vậy mà sổ toẹt tầm quan trọng của các sơ đồ trong bóng đá. Lý thuyết bóng đá vẫn sống và phát triển qua hàng trăm năm.

Vì sao Guardiola luôn thay đổi? Vì đấy chính là một phần của “triết lý Pep” - điều đã được cả thế giới ca ngợi suốt nhiều năm qua. Không phải tự nhiên Guardiola được ca ngợi như thế. Ông luôn hướng đến sự hoàn thiện. Khi đã tìm ra công thức thành công thì việc tiếp theo của Guardiola là nghĩ cách thay đổi để... thành công hơn.

Ngược lại, vì sao Conte ngày càng thành công, với cái sơ đồ, đội hình, chiến thuật có vẻ không hề thay đổi suốt 7 vòng đấu vừa qua? Vì ông biết cách hoàn thiện hóa điều mà thiên hạ cứ ngỡ là cũ. Không đổi chỉ là hình ảnh bên ngoài của Conte.

Có một câu chuyện kỳ lạ về chiến thuật, đã được đưa vào giáo trình bóng đá ở Calcio, sắp tròn cột mốc 20 năm. Chuyện xảy ra trong trận Juventus - Udinese ở Serie A mùa bóng 1996/97. Juventus khi ấy đang là ĐKVĐ Champions League. Họ đã thắng 4-1 trong trận lượt đi trên sân Udinese, một đội yếu ở nửa dưới của bảng xếp hạng. 

Khi làm khách ở lượt về, Udinese có một hậu vệ trong sơ đồ 4-4-2 bị đuổi ngay từ đầu trận. Sẽ phải rút bớt một tiền đạo để đưa hậu vệ khác vào thay? Lạ thay, HLV Alberto Zaccheroni không chỉ giữ vững sơ đồ 3-4-2 “còn lại”, mà còn giữ nguyên chiến thuật đã đề ra. Và Udinese thắng đậm 3-0 trên sân Juventus, nhà vô địch ở Serie A mùa ấy!

Đến trận kế tiếp, Zaccheroni lại giữ nguyên sơ đồ 3-4-2 kỳ lạ. Và vì có thêm một người, ông đưa luôn vào hàng tiền đạo để tăng cường uy lực tấn công. Thế là sơ đồ 3-4-3 lần đầu xuất hiện trong bóng đá đỉnh cao. Zaccheroni thành công mãi, cho đến khi ông được rước sang AC Milan.

Conte chính là người trong cuộc, và là người thất bại trước Udinese năm ấy (ông khoác áo Juventus). Người ta thường nhớ kỹ bài học thất bại hơn là bài học thành công. Và Conte luôn hiểu rõ giá trị của việc phát triển một điều tưởng như đã cũ. Đấy cũng là khác biệt đáng lưu ý giữa Conte với Guardiola - nhân vật luôn được thiên hạ nhớ đến bởi sự thành công.