Mùa bóng vừa qua, các đại diện Premier League thất bại thảm hại ở Champions League, với vỏn vẹn 2 đội vượt qua vòng bảng (M.U và Arsenal), và họ cũng nhanh chóng dừng chân ngay sau rào cản đầu tiên của giai đoạn knock-out. Về mặt chuyên môn, điều đáng lưu ý nhất trong giai đoạn ấy có lẽ là nhịp thở chỉ còn thoi thóp của sơ đồ 4-4-2, vốn là “kim chỉ nam” của bóng đá Anh. Sơ đồ này xuất hiện vỏn vẹn 91 lần trong mùa bóng 2012/13 ở Premier League, thấp hơn cả số lần nó xuất hiện ở Bundesliga (dù số trận đấu tại giải VĐQG Đức ít hơn, 340 so với 380 trận/mùa), và quá thấp so với con số 334 lần xuất hiện ở Premier League mùa bóng 2009/10.

Trước đây, cách chơi 4-4-2 luôn thịnh hành ở Anh vì khí hậu lạnh, khiến cầu thủ phải di chuyển thật nhiều, ào ạt, trên sân tập, từ đó hình thành lối chơi và sơ đồ đặc trưng, như cách giải thích của HLV Arsene Wenger? Cũng có thể, nhưng kết quả nghiên cứu cho thấy khí hậu của Anh không lạnh hơn Italia, quốc gia ở Địa Trung Hải.

Hay đấy là vì sơ đồ 4-4-2 đem về cho đội tuyển Anh chức vô địch quan trọng duy nhất xưa nay? Cũng có thể. Nhưng World Cup 1966 cách nay đã gần nửa thể kỷ rồi. Vả lại, ngày ấy HLV Alf Ramsey chỉ dùng sơ đồ 4-4-2 một cách bất đắc dĩ. Mặt khác, các HLV hàng đầu ở Premier League bây giờ đều là người nước ngoài, họ đâu có quan tâm đến cách chơi và chức vô địch World Cup 1966 của Anh.

Dân Anh, qua nhiều thập kỷ, luôn chuộng cách chơi 4-4-2 chẳng qua vì tính bảo thủ, dĩ nhiên một phần cũng vì World Cup 1966, nhưng quan trọng nhất là vì họ chẳng mấy quan tâm đến các sơ đồ, chiến thuật!

Đấy không phải là kết luận “ẩu”, mà là sự đúc kết nghiêm túc của David Platt - cựu danh thủ đồng thời là nhà chuyên môn có uy tín trong làng bóng Anh. Platt tiết lộ: “Thành thật mà nói, chẳng bao giờ chúng tôi quan tâm đến các sơ đồ. Vào thời của mình, tôi cùng các cầu thủ xung quanh chỉ biết ra sân và chơi theo sơ đồ 4-4-2. Cứ như bóng đá đương nhiên chỉ gồm mỗi sơ đồ ấy”. Platt đã nói vậy thì chẳng lạ nếu khán giả Anh cũng suy nghĩ như vậy. Premier League bây giờ gồm phần lớn cầu thủ nước ngoài. HLV của các đội mạnh cũng là “người ngoài’.

Nhưng khán giả Anh, và cách xem bóng đá của họ, đâu có thay đổi. Với tuyệt đại đa số dân Anh, bóng đá vẫn cứ là... 4-4-2. Mà khán giả chính là dư luận, là thành phần quan trọng nhất làm nên một môi trường bóng đá. HLV hay ngôi sao nước ngoài, khi hòa nhập vào môi trường bóng đá Anh, thì điều quan trọng là họ phải hiểu về cách thưởng thức bóng đá của dân Anh, về cách chơi 4-4-2 “kinh điển”.

Thế nên, khi sơ đồ 4-4-2 bỗng hồi sinh một cách mạnh mẽ trong mùa bóng này thì đấy là chi tiết đáng mừng cho quê hương bóng đá. Bóng đá Anh trở về cội nguồn (ít nhất là cội nguồn trong kỷ nguyên hiện đại). Cứ phải bàn về sức ghi bàn của cặp  Luis Suarez - Daniel Sturridge trên hàng tiền đạo Liverpool, phải bàn về “4-4-2 chống 4-4-2” trong trận derby thành Manchester thì mới thú vị, mới đúng với bản sắc của bóng đá Anh.

Kỳ thực, chẳng có sơ đồ hay chiến thuật nào là ưu việt (bóng đá hay ở chỗ ấy). Ở La Liga - nơi đáng được xem là mồ chôn của sơ đồ 4-4-2, thì đội bóng đình đám nhất hiện nay, Atletico Madrid, lại đang thành công mỹ mãn với cặp tiền đạo Diego Costa và David Villa tỏa sáng trong đội hình 4-4-2. Bóng đá Anh mà lại bỏ đi “phần hồn” 4-4-2, thì... cứ nhìn lại mùa bóng trước!